Bu konuyu cok ilginc buldugumu itiraf etmekle soze baslamak istiyorum. Sorgulanmayani sorgulamak, benim isim ve boynumun borcudur. Dikkat ettiniz mi bilmem ama, Avrupa'da " Hristiyan Demokrat, Hristiyan Sol, " gibi parti isimleri ve akimlari mevcut. Peki Avrupaya nerden geliyor bu gelenek?
Bilindigi Avrupa, sert ve kati din anlayisini yuzyillar once birakti. Kilisenin etkili oldugu donemde dogmalar hat safhadaydi. Kilise ne derse o idi. Tabi kilise derken, katolik kilisesinden bahsediyorum. Cunku Avrupada ilk kiliseler Katoliktiler. Katolik inanci, bugunku Islama benzemkte olsa da farkli yonleri mevcut. Sunu unutmamak gerekir ki Ortacagda, Avrupa da Din yalnizca inanclar ve ibadetler demek degil, ayni zamanda hayat tarzi, ekonomik, sosyal kosullarinin tamaminin Kiliseye gore sekillendigi anlamina geliyordu. Bu zor durumda, bazi avrupali ozgurlukcu aktivisitler bir akim baslatti ve adina da " Protestanlik" dedi, kelimenin koku " protesto etmek" ten gelmektedir. Martin LUTHER King, baslattigi mucadelede, Katolik kilisesini bastirmayi basardi,ve toplumu topyekun olmasa da nispeten degistirmeyei basardi. peki, Martin King, peygamber miydi? Hayir. O da bizim gibi insandi. Ama insan ustu bir caba gosterdi. Bunu sundan dolayi anlattim. Avrupadaki OZgurluklerin temeli iste, tam olarak Martin King in actigi bu yol ile sekillenmistir. Avrupa daha sonra sert din savaslarina sahne oldu. 30 yil suren savaslarda cok kan akti. Avrupa, gercek anlamda dinini bulmaya calisirken, cok can kaybetti, cok kan kaybetti.
Tum bu gecmis tarihten bize, gunumuze kalan bir AVRupa sablonu var onumuzde. Dikkat cekicidir ki Protestanlar daha murefeh ve zengin iken, cogu katolik ulkesi daha fakir kalmistir. Bugun Avrupa birliginin Kurucu uyelerinin Protestan olmasi bir tesaduf degildir. Gelelim yazimin da konusu olan Hristiyan parti konusuna. Avrupada bazi partiler var ki, Turkiyede de aynilari mevcut. Ornegin Liberal parti, demokrat parti, sol parti, sag parti vb. Ama onlarda bir de " Hristiyan demokrat" parti var ki, anlamini cozebilene ask olsun. Bu konuda arastirma yaptim ve su sonuclara ulastim. Hristiyan demokrat partiler, cogunlukla liberal , ozgurlukcu, ve her alanda gelismeyi ve ilerlemeyi kendine hedef koyan partiler imis. Isminin Hristiyan olmasi, hemen akliniza bazi soru isaretleri getirebilir. Ornegin: Hristiyan demokrat ise, Topluma hristiyan degerleri empoze edebilir, ornegin Icki icmeyi , acik alanda opusmeyi yasaklar gibi dusunebilirsiniz. Eger boyle dusunuyorsaniz sizi bu cevap sasirtacak: Hristiyan demokrat partiler, bu konularda cok ozgurlukcu olup, kesinlikle birseyi yasaklamiyor aksine onun alanini genisletiyor, yeni yeni reformlar yapiyor ve bire bin katiyor.
Peki, Turkiye'de bir dakika keni kendinize dusunun, neden parti isimlerinin onune, ornegin " musluman" konmaz? Neden musluman demokrat parti denmemistir ya da neden musluman liberal parti denmemistir?
Avrupa yuzyildir Hristiyan adini parti isimlerinde kullanirken, Turkiyede , ustelik nufusun yuzde 97 sinin musluman oldugun bir ulkede neden partiler bu adi almaktan utanirlar, cekinirler ?
Bunun cevabi basit: ETIK. Evet yanlis duymadiniz. Mehmet Altan Kuresel Vicdan adli kitabinda, Avrupanin Etik anlayisini cok onceleri olusturduguna, ve bunun protestanliga dayandigini soyluyor. Protestan Etik, Yalnica belli kurumlar uzerine yogunlasmistir. Katolik inancindaki gibi sinirlamalar koymaz kendine. Ornegin, Protestanlar icki pekala icebilir ve onlar icin yasak degildir. Cunku icki icmek " etik" tir, ve yasaklanmasi, ahlaken aykiridir. Eger bir dinin kurallari , etik acidan belirlenmis ise, o toplumlardaki siyasal kurumlar da buna gore sekillenir. Iste Hristiyan Demokrat partilerin daha ozgurcu olmasinin nedeni de tam burada yatmaktadir. Turkiyede eger musluman demokrat adinda bir parti varolagelseydi, buyuk ihtimalle cuntacilar, darbeciler tarafindan alasagi edilirdi, Cunku onlara gore modernite, insani ozgurlestirirdi. Bu tarz partilerin ise, ozgurlukcu olamayacagini dusunurler, tahammul edemezlerdi ve yikarlardi O partiyi. Bunun en buyuk sebebi ise Turkiyede " parti kulturunun ve tecrubesinin" cok eskiye dayanmamasi. Hatta denilebilir ki Osmanlidaki Bazi ocaklar, siyasi partilerin birer protipleri idi ornegin Ahiler gibi. Cumhuriyette ise, tepeden inme, henuz parti protipleri Avrupadaki gibi olusmadan dogrudan Siyasi Parti kurmaya kalkistilar. Ornegin Ittihat ve Terakki kendilerine ozgur diye tanimlayan bir grup tarafindan kuruldu. Ama tarihin en buyuk katliamlarini onlar yapti. 1915 Ermeni soykirimini da kendilerinin yaptigina dair belgeler var elimizde. Mustafa Akyola gore, MOdernite, ozgur degildir. Modernite, yalnizca belli kesimleri mutlu eder, aliskanligi budur. Liberalismin oturdugu eksen kesinlikle modernite degildir. Modern insanlar, liberal olamazlar cunku.
Umarim bu yaziyi okudugunuzda Avrupadaki ve Turkiyede siyasal surecler hakkinda bir fikriniz olusmustur,
Sonraki yazilarda gorusmek dilegiyle, sevgiyle.
Furkan Arisoy
Author
8 February 2012 Wednesday
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder